OSCE/ODIHR database of legal reviews and legislation

მოსაზრება წარმოგვიდგენს შედარებით პერსპექტივას და ეხმიანება საერთაშორისო/რეგიონულ პრეცედენტულ სამართალს და სხვა ავტორიტეტულ რეკომენდაციებს, რომლებიც გვთავაზობენ სასარგებლო მითითებებს „უცხოელი აგენტების კანონებისა“ და მსგავს საკანონმდებლო ინიციატივებთან დაკავშირებით გაერთიანების თავისუფლებასთან დაკავშირებული საერთაშორისო ნორმებისა და სტანდარტების მნიშვნელობისა და მოცულობის შესახებ. კერძოდ, მოსაზრება მიმოიხილავს ამგვარი საკანონმდებლო ინიციატივების დანერგვის რაციონალურობას და ასკვნის, რომ ზოგადად, ხელისუფლების მიერ მოწოდებული დასაბუთებები არ მიუთითებს რეალურ, მიმდინარე ან გარდაუვალ, საკმარისად სერიოზულ საფრთხეზე, რომელიც ემუქრება ეროვნულ ინტერესებს ან დემოკრატიას და დასაბუთებულია სამოქალაქო საზოგადოების სექტორის მიერ რისკზე დაფუძნებული სათანადო შეფასებით და რომ ეროვნული ხელისუფლების მიერ საკანონმდებლო ინიციატივების გასამართლებლად მოყვანილი მიზეზები, როგორც წესი, არ არის „რელევანტური და საკმარისი“. მოსაზრება ასევე განმარტავს, თუ რატომ არ წარმოადგენს ასოციაციების დაფინანსების „გამჭვირვალობის“, „ღიაობის“ ან „საჯაროობის“ უზრუნველყოფის მიზანი თავისთავად ლეგიტიმურ მიზანს საერთაშორისო დოკუმენტების მიხედვით, თუმცა შეიძლება არსებობდეს გარემოებები, როდესაც ეს შეიძლება წარმოადგენდეს ამ უფლების შეზღუდვის დასაშვებად აღიარებულ ერთ ან რამდენიმე ლეგიტიმურ მიზანს. იგი ასევე ხაზს უსვამს, რომ მითითებები ამერიკის შეერთებული შტატების უცხოელი აგენტების რეგისტრაციის შესახებ აქტზე და უფრო გვიანდელ, 2018 წელს მიღებული ავსტრალიის საგარეო გავლენის გამჭვირვალობის სქემის აქტზე არ არის რელევანტური, რომ გაამართლოს „უცხოელი აგენტების შესახებ კანონების“ მიღება, რადგან ისინი ფუნდამენტურად განსხვავდებიან და გააჩნიათ სრულიად განსხვავებული მიზანი და ფარგლები. გარკვეულ ასოციაციებზე დისკრიმინაციული ზემოქმედებისა და სტიგმატიზაციის რისკის გარდა, მოსაზრება ასევე ეხება ამგვარი კანონების/ინიციატივების სამართლებრივი უსაფრთხოების, განსაზღვრულობის და პროპორციულობის პრინციპებს, განსაკუთრებით ცალკე სარეგისტრაციო ვალდებულებებს, იარლიყის მიკერების მოთხოვნებს, ზედმეტად გართულებულ და ძვირადღირებული ანგარიშგების წარდგენის მოთხოვნებს, კონტროლის და ზედამხედველობის საშუალებებს, ისევე როგორც შესაბამის სანქციებს.

The Note offers a comparative perspective and refers to international/regional case law and other authoritative recommendations that offer useful guidance on the meaning and scope of the international norms and standards pertaining to freedom of association as relevant to “foreign agents laws” and similar legislative initiatives. In particular, the Note provides an overview of the rationale for introducing such legislative initiatives and concludes that generally, the justifications provided by the authorities fail to point to a real, present or imminent, sufficiently serious threat to national interests or risk to democracy, substantiated by proper risk-based assessment of the civil society sector, and that the reasons adduced by the national authorities to justify the legislative initiatives are generally not “relevant and sufficient”. The Note also elaborates about why the aim to ensure “transparency”, “openness” or “publicity” of the funding of associations does not by itself constitute a legitimate aim as per international instruments, although there may be circumstances where this may constitute a means in the pursuit of one or more of the legitimate aims recognized as allowing restrictions on this right. It also underlines that references to the United States Foreign Agent Registration Act and the more recent Australian Foreign Influence Transparency Scheme Act adopted in 2018 are not relevant as justification to introduce “foreign agents laws” as they are fundamentally different and have very distinct purpose and scope. The Note also addresses the issue of compliance with the principle of legal certainty and foreseeability of such laws/initiatives and with the principle of proportionality, especially with respect to the separate registration obligations, labelling requirements, overly burdensome and costly reporting requirements, means of control and supervision and sanctions, in addition to their discriminatory impact and risk of stigmatization of certain associations.

The Note refers to international and regional authoritative recommendations, case-law as well as practices from the OSCE region that may offer useful guidance and examples on the various subject matters pertaining to the functioning of the judiciary including: the modalities of decision-making within judicial councils to avoid the risk of corporatism, noting the possibility to adapt voting modalities and thresholds to ensure consensus of judicial and non-judicial members on fundamental issues regarding the administration of justice, judicial appointments and dismissals, especially to high level positions within the judiciary and other matters that are key to guaranteeing judicial independence; the general rules on allocation of cases to individual judges and composition of the bench, including exceptions, to prevent external or internal undue influence; the procedures for selecting, appointing or electing a court president to ensure independence from the executive and legislative branches but also from within the judiciary; the status and privileges of judges holding administrative or managerial positions, which should allow them to perform their functions in the most proficient, diligent, effective and timely manner, while also maintaining a link with judicial practice; the system of verification of judges’ asset declarations; and the safeguards to ensure the independence of the body in charge of initiating disciplinary cases against judges.

დასკვნა ეხმიანება 2019 წლის დასკვნას საერთო სასამართლოების შესახებ ორგანულ კანონში ცვლილებების პროექტზე და აღნიშნავს, რომ მას შემდეგ მიღებულმა ცვლილებებმა გარკვეულწილად გაითვალისწინა ODIHR-ის წინა რეკომენდაციები, მათ შორის იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში ინტერესთა კონფლიქტის თავიდან აცილებისათვის საჭირო დებულებების შემოღება, იმ შემთხვევებში როდესაც საბჭოს წევრები ამავდროულად არიან მოსამართლეობის კანდიდატები, არამოსამართლე კანდიდატებისთვის მოსამართლეობის საკვალიფიკაციო გამოცდის ჩაბარების მოთხოვნის გაუქმება და უზენაესი სასამართლოს კანდიდატების შერჩევის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილებების გასაჩივრების პროცედურის შემოღება. 

დასკვნაში აღნიშნულია, რომ შემოთავაზებული ცვლილებები მიზნად ისახავს სასამართლო სისტემის გამჭვირვალობის გაზრდას, მათ შორის სასამართლო გადაწყვეტილებებზე საზოგადოების ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფის გზით. იგი ასევე მიესალმება ფაქტს, რომ საქართველო განაგრძობს სასამართლო სისტემის რეფორმებს მისი დამოუკიდებლობის გასაძლიერებლად, მათ შორის, ევროკომისიის მიერ განსაზღვრულ პრიორიტეტული ამოცანების, როგორიც ევროკავშირში ინტეგრაციის განაცხადის ნაწილია, საპასუხოდ.

ამავდროულად, დასკვნაში ხაზგასმულია გარკვეული ხარვეზები, კერძოდ, რეკომენდირებულია შესაფერისობისა და შერჩევის კრიტერიუმების განსაზღვრა, ასევე უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეობის კანდიდატების შერჩევის პროცესისა და უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის დანიშვნის მეთოდის რეფორმირება. დასკვნაში ასევე აღნიშნულია, რომ ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში სასამართლო სისტემის შესახებ საკანონმდებლო ბაზაში განხორციელებული ცვლილებების რამდენიმე რაუნდი ბადებს ეჭვს, არის თუ არა ასეთი ხშირი სამართლებრივი ცვლილებები სასამართლო რეფორმის თანმიმდევრული პოლიტიკის ნაწილი.